Sejm przyjął ustawę dotyczącą ochrony gruntów rolnych. Co to oznacza w praktyce?

W dniu 31 marca 2016 roku Sejm przegłosował ustawę dotyczącą ochrony i obrotu polskich gruntów rolnych. Ustawa była od wielu miesięcy zapowiadana przez rządzące ugrupowanie i przez cały ten okres była przedmiotem gorącej dyskusji i analiz. Ustawę finalnie uchwalono z kilkoma poprawkami zgłoszonymi podczas ostatniego czytania projektu. Kancelaria zwraca uwagę na poszczególne jej unormowania oraz  na konsekwencje wiążące się w uchwaleniem ustawy.

Nowa ustawa zakłada wstrzymanie na 5 lat sprzedaży państwowych gruntów z wyjątkiem nieruchomości do 2 hektarów oraz innych przeznaczonych np. na cele nierolne jak pod budownictwo mieszkaniowe, centra biznesowo-logistyczne czy składy magazynowe.

Ustawa będzie regulowała również prywatny obrót ziemią. Od 1 maja 2016 roku nabywcą ziemi rolnej może być jedynie rolnik indywidulany czyli osoba fizyczna, która osobiście gospodaruje na gruntach do 300 hektarów, posiada kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkuje w gminie, gdzie jest położona co najmniej jedna działka jego gospodarstwa. Prawo pierwokupu nieruchomości rolnej będzie przysługiwało Agencji Nieruchomości Rolnej, a zbycie takiej nieruchomości bez zgody ANR i wbrew przepisom ustawy będzie oznaczało nieważność czynności prawnej.

Główne założenia projektu nie uległy zmianie. Warto jednak odnotować wprowadzone poprawki. Przyjęto zapis zezwalający na zakup i sprzedaż ziemi przez związki wyznaniowe i kościoły w Polsce. Zostało również wprowadzone upoważnienie dla ministra rolnictwa, które pozwoli w drodze rozporządzenia określić sposób ustalania wysokości czynszu dzierżawnego w zależności od potencjału produkcyjnego przedmiotu dzierżawy. Ograniczono prawo pierwokupu przez ANR tj. nie będzie ono dotyczyło dziedziczenia ustawowego lub dziedziczenia przez rolnika indywidualnego. Będzie ono też ograniczone w przypadku nabycia akcji i udziałów w spółkach prawa handlowego, jeśli wspólnikiem staje się osoba bliska.

Warto już teraz zastanowić się jakie mogą być konsekwencje wprowadzonej ustawy. Po pierwsze poprzez zakaz obrotu ziemią w poważny sposób ograniczone zostało prawo własności obywateli, którzy nabyli ziemię nie będąc rolnikami i traktowali zakup gruntów jako inwestycję. W podobny sposób dotyka ona samych rolników, którzy nie będą mogli swojej ziemi swobodnie sprzedać.

Ustawa z dużym prawdopodobieństwem doprowadzi również do spadku wartości gruntów rolnych i ograniczy całkowicie rynek obrotu ziemią rolną. Może to odbić się negatywnie na rolnikach posiadających kredyty bankowe, które zabezpieczone są ziemią rolną co może spowodować ruch banków po nowe zabezpieczenia.

Nieuzasadnione wydaje się również otwarcie możliwości nabywania i zbywania ziemi rolnej przez związki wyznaniowe, kościoły, a w szczególności przez Kościół katolicki. Tak wprowadzony zapis może spowodować powstanie wielu nowych związków wyznaniowych, których ukrytym i jedynym celem może być obrót ziemią rolną.

Wreszcie należy zauważyć, że ustawa ugrupowania rządzonego jest reakcją na zawarty w traktacie akcesyjnym Polski do Unii Europejskiej okres ochronny ziemi rolnej przewidziany do 30 kwietnia 2016 roku. Wprowadzona ustawa zakazuje sprzedaży nieruchomości rolnych obywatelom Unii co jest wbrew postanowieniom ww. traktatu. Może to doprowadzić do złamania przez Polskę postanowień traktatu, fali pozwów do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, wielomilionowych kar nałożonych przez Komisję Europejską, a wreszcie do cofnięcia dotacji i dopłat unijnych dla rolników.

Ustawa wchodzi w życie 30 kwietnia 2016 roku. Efekty jej obowiązywania będą z pewnością zauważalne dość szybko. Wówczas będzie można zweryfikować czy prawo własności zostało słusznie i we właściwy sposób ograniczone.

Źródło: Ustawa z dnia 31 marca 2016 r.o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw¹⁾